BALLI BİTKİLER

---

BALLI BİTKİ:
Bal arılarının ve salgısından yararlandığı bütün bitkiler ballı bitkilerdir. Ballı Bitkileri arıcılık açısından iki grubta değerlendirebiliriz.

1-Nektar verenler
2-Salgı verenler

A-Nektarlı bitkilerin genellikle çiçeklerinde veya nadiren bitkinin diğer bir yerinde nektar bezi vardır. Bu bezin salgıladığı şekerli sıvı olan nektardan bal arıları toplayarak bir işleme tabi tutarak nektar balı üretirler. Örnek:Akasya-korunga söğüt gibi.

B-Salgı veren bitkilerden bazıları bal arıları için önemlidir. Herhangi bir böcek emgisi veya diğer doğal olaylardan dolayı yaprak ve genç sürgünler üzerinde bazı hallerde kabuk arasında oluşan salgıları bal arıları toplayıp işleme tabi tutarak salgı balı üretirler.

BALIN HAMMADESİ:
Balın hammaddesi floem öz suyudur. Bu şekerli renksiz saydam floresan ışığında parıldayan bir maddedir. Kuru ağırlığı %5-%10 arasındadır. Ph = 7.3 – 8.5 arasındadır. Kuru maddenin %90 ı şekerler oluşturur.diğerleri de karbon hidratlardır. Az miktarda asitler ve mineral maddeler bulunur.

BAL POTANSİYELİNİN BELİRLENMESİ:
Ballı bitlilerin bal verimini tespit etmek için bal potansiyeli listesi hazırlanmıştır.
Dünyanin bir çok ülkesinde bu liste kullanılmaktadır. En düşük kapasite de bal verimi 1. sınıf ile en yüksek bal kapasitesi de 6. sınıf ile değerlendirilmiştir.

Bal verimine etki eden su, toprak,ısı gibi değerlerin en üst düzeyde olduğu kabul ederek bir hektar (10000m2) alan da kapama olarak aynı ballı bitki var kabul edilir ve bu alanın toplam nektar verimi değerlendirmeye alınır.

0,25 kg/hektar olan bitkiler 1. sınıf bal potansiyelli
26-50 kg/hektar olan bitkiler 2. sınıf bal potansiyelli
51-100 kg/hektar olan bitkiler 3. sınıf bal potansiyelli
101-200 kg/hektar olan bitkiler 4. sınıf bal potansiyelli
201-500 kg/hektar olan bitkiler 5. sınıf bal potansiyelli
501 kg/hektar’ın üzerinde olan 6. sınıf bal potansiyelli bitkilerdir.

A)Geç Sonbahar ve Kışın Nektar, Salgı, Polen Verenler

1)Gelin Duvağı(Clematis Spp):
Maki çalıları olan pınar, kesme, kara çaltı gibi bitkilere sarılmış vaziyette büyür ve onların üzerinde çiçek açar. Çok az çiçek bulunduğu dönemde çiçeklendiği için arıcılar için çok önemlidir. Gelin duvağının bol bulunduğu yerler arıları kışlatmak için en ideal yerlerdir.
Yayılma Alanı:100m-1200m yükseklikteki kıyı ve iç kıyı bölgelerde olur. Çiçeklenme Dönemi: Aralık-Şubat arasında. Bal verimi:2–3 guruptur, polen verimi yüksektir. 

2)Dağ Çileği(Arbutus): 
Yayılma alanı: Denizden 100–1200 m yükseklikteki kıyıya yakın bölgelerde. Çiçeklenme dönemi: Aralık ayı. Bal verimi:2–3 grup. Polen verimi: yüksektir 

3)Çiğdem: 
Çiçeklenme dönemi:
2 grupta incelenir.1) Kasım-Aralıkta açar, 2.)Şubat-Mart’ta açar.
Yayılma Alanı: Genellikle yükseklerin bitkisidir.1.000 m yükseklikten sonra yetişmeye başlar. Bal verimi 2 guruptur. 

4)İtirge:
Ege ve Akdeniz kıyı şeridinde az miktarda yetişen bir bitkidir. Kışın çiçek açması, nektar ve polen potansiyelinin iyi olmasından dolayı önemlidir. Çiçeklenme dönemi: 15 Ocak–20 Şubat. Bal potansiyeli: 5 gruptur. Yayılma alanı: 0-1000m yüksekliğe kadar olan kıyı şeridi. Nektar aroması ve kokusu oldukça iyidir. Arılar özellikle tercih ederler. 

5)Sütleğen: 
Kıyı bölgelerde bulunan şemsiye gibi tepeden çiçek açan bir çeşidini bal arıları tercih etmektedir. Koparıldığı zaman beyaz bir süt çıkarır. Bu süt zehirlidir. Kışın çiçek açması ve bulunduğu bölgelerde kesif olması nedeniyle önemlidir. Çiçeklenme dönemi: 15 Şubat–15 Mart. Bal verimi:. 2-3 gr...Yayılma alanı: 0–1200 m yüksekliğe kadar kıyı bölgelerde 

6)Yeni Dünya:
Kıyı kesimlerinde kültür bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Kışın çiçeklenmesi, polen veriminin yüksek olması ve bol miktarda çiçek açması nedeniyle önemlidir. Çiçeklenme dönemi: Aralık ayı boyunca . Yayılım alanı:0–400 m yükseklik, kıyı şeridi. Bal potansiyeli:3 grup tur.

7)Azan:
Kıyı Akdeniz ve Kıyı Ege’de yetişen bodur bir çalıdır. Dikenlidir. Kavuniçi renkle aslanağzı gibi çiçekleri vardır. Çiçekleme dönemi: 20 Şubat–10 Mart, yükseklerde biraz daha geç açar. Bal potansiyeli:5 gruptur. Yayılma alanı:0–1000 m yüksekliğe kadar kıyı bölgelerde, erken ilkbahara sarkan bir çiçeklenme sürdürür.

8)Karahindiba(Taraxacum afficinale):
Kışın ve erken ilkbaharda çayırlarda açar. Oldukça geniş bir alanda vardır. Bal potansiyeli 4 gruptur.

9)Badem(Amyodulus communis):
Yayılma alanı: Oldukça geniştir. Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgelerde 15 Ocak’ta başlar Şubat ayı boyunca devam eder. Yükseklerde Mart ayında çiçeklenir. Bal potansiyeli: 1–2 gruptur. Ancak bol polen verir ve çok çiçek açtığı için bal arıları tarafından tercih edilir.

B)İLKBAHAR BİTKİLERİ 

1)Defne(Laurus nobilis): 
Çiçeklenme dönemi:15 Mart–15 Nisan. Yayılım alanı 300–1000 m arasındaki nemli kıyı bölgeler. Bal potansiyeli:3–4 grup Erkek ve dişi ağaçlar ayrı ayrı çiçek açar. Her ikisinde de nektar bezi vardır. Ancak polen verimi erkek defne ağacında vardır. Dişi defnelerin nektar bezi fazladır.

2) Akça Ağaç (Acer Spp):
Ağaç formundadır. Ormanlık alanlara dağılmış olarak bulunur. 0-1500 metre yükseklikler de nemli ortamlar da bulunur. Çiçeklenme Dönemi: 1-15 Nisan -Bal Potansiyeli: 3.4. grup

3) Söğüt (Salix):
0-2000 metre yükseklik arasında suyun bol olduğu yerde bulunur. Bal Potansiyeli: 4.grup. Çiçeklenme Dönemi: Kıyılar da 1-15 Nisan, yükseklikler de 15 Nisan-15 Mayıstır.

4) Akasya (Acacia):
Ağaç formundadır. Çok çiçek açar. Kıyı bölgelerin bitkisidir. Çiçeklenme Dönemi: 25 Mart – 15 Nisan. Yayılma Alanı: 0 – 500 metre kıyı bölgeler. Bal Potansiyeli: 4.5. grup. Polen Potansiyeli: Yüksektir.

5) Yalancı Akasya (Robinia):
Halk arasında adı ile bilinen ağaç formun da dikili bir bitkidir. Yayılma Alanı:0-2500 metre oldukça geniştir. Çiçeklenme Dönemi: Kıyılar da 20-30 Nisan, yüksekler de 20-30 Mayıs. Bal Verimi: 6. gruptur. Balı aromatiktir. Oldukça aranan bir nektarı vardır. Polen verimi yüksektir. Bu dönem de arılar iyi petek örerler.

6) Ballı Baba (Lamium album):
Yayılma Alanı: Yurdumuzun her alanın da bulunur. Bal Potansiyeli: 5.6. gruptur. Çiçeklenme dönemi: 1-30 Nisan

7) Lavanta, Karga veya karabaş otu (Lavandula stoechas):
Erken çiçek açan aromatik bitkilerden en çok bal verenlerdendir. Yayılma Alanı: 0-1000 metre arasında özellikle kıyı bölgeler de yetişir. Batı, Akdeniz ve Ege’de daha çoktur. Bal Potansiyeli: 4.5. gruptur. Çiçeklenme Dönemi: 20 Mart – 20 Nisan balı oldukça aromatiktir.

8) Bakla (Vicia faba):
Yurdumuzun hemen hemen her yerin de yetişir. Kıyı bölgelerin de tufan da, yüksekler de geç çiçekler yetiştirilir. Çiçeklenme Dönemi: Kıyı bölgeler de 15 Mart – 15 Nisan, yüksekler de Haziran’a kadar sürer. Bal Potansiyeli: 2.3. gruptur. Polen Potansiyeli: Yüksektir. Bal arıların da petek örme, yavru yapmayı teşvik eder.

9) Bezciye:
Yurdun her yerin de yetişir. Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgeler de 15 Nisan da başlar, yükseklerde Haziran ayına kadar sürer. Çiçeklenme süresi 20 gün kadardır. Bal Potansiyeli: 2.3. gruptur.

10) Armut (Pyrus communis):
Bir meyve ağacıdır. Genellikle kapama bahçe şeklinde yetiştirilir. Doğada yabanisi (Ahlat) kendiliğinden yetişmektedir. Yayılma Alanı: Türkiye’nin her yerin de yetişir. Çiçeklenme Dönemi: Kıyılar da 1-30 Nisanda, yüksek kesimler de daha geç açar. Bal Potansiyeli: 2. gruptur.

11)Elma ( Malus domestica) :
Yayılma alamı:Tüm yurtta vardır. Özellikle yüksek ovaların bitkisidir.sulak yerlerde yetiştirilen bir meyve ağacıdır. Çiçeklenme dönemi: Yüksekliğine göre değişir. 15 mart sahile yakın yerlerde başlar 15 nisanda çiçeklenmeye başlar. Yaklaşık çiçeklenme 20 gün sürer 

12)Yaban Gülü (Rosa spp):
Yayılma alanı: 0.2000 m yüksekliğinde kadar yetişir.hemen hemen yurdun ormanlık her yere vardır. Çiçeklenme Dönemi:15 nisandan itibaren kıyıya yakın bölgelerde çiçeklenme başlar. Yaylarda Ağustos ortalarına kadar sürer. Yaklaşık 45 günlük çiçeklenme periyotu denir.

13) Ada çayı (Salvia officinalis): 
Yayılma alanı: Hemen hemen Anadolu nun her yerinde bulunur. Çiçeklenme Dönemi: Sahillerde 15 Nisanda başlar,yaylalarda yaz ortalarına kadar sürer. Yaklaşık 20-25 gün çiçekli kalır. Bal potansiyeli :6.gruptur. Yüksek bal potansiyeli ve aromatik nektarı nedeniyle arıcıların tercih ettiği bir ballı bitkidir. Itriyatçılar tarafından yağı elde edilir. Bu yağları arıcılar şerbetlemede kullanılar. 20 litre şerbete bir damla yeterlidir.

14)Erguvan (Cercis siliguastrum) :
Yayınlama alanı: Çay yataklarının ve nemli olan her yerde olur. Çiçeklenme dönemi:15 Nisan- 10 Mayıs arasıdır. Bal potansiyeli:3. gruptur.

15)Ilgın(Tamarix spp):
Yayılma alanı:0-1000 m Yüksekliğini kadar sulak ve su tutan terlerde yetişir. Çiçeklenme dönemi: 20 Nisan 15 Mayıs arasında ciceklidir. Bal potansiyeli:3.4 grup.

10) Şeftali(Prunus persica): 
Yayılma alanı: 0-2000m yüksekliğine kadar olan her yerde bahçe meyvesi olarak yetişir.
Çiçeklenme dönemi: Ege ve Akdeniz 1–15 Nisan asındadır. Yükseklerde Mayıs basına kadar sürer. Bal potansiyeli: 2.gruptur

17) Kayısı (Armeniaca vulgarıs): 
Yayılma alanı: Tüm Türkiye sulak alanları sever. Çiçeklenme dönemi:15 Nisan 15 Mayıstır. Bal potansiyeli:2-3 gruptur.

18)Kiraz(Cerasus avium): 
Yayılma alanı: Tüm Türkiye Soğuk bölgeleri aha çok sever. Çiçeklik dönemi:15 Nisan 20 Mayıs . Bal Potansiyeli2,3 guruptur.

19) Vişne (Cerasus vulgaris): 
Yayılma alanı: Tüm türkiyede yetişir. Özellikle soğuk ve sulak yerleri sever. Çiçeklenme dönemi:1–30 Mayıs. Bal potansiyeli: 3-4 guruptur. Bal arıları vişne ciceği döneminde cok petek işler. Vişnenin polen veriminde yüksektir.

20) Fiğ (Vicia spp):
Yayılma alanı: Tüm türkiyede. Çiçeklenme dönemi:20 Nisan 20 Mayıs. Bal potansiyeli:34 gruptur. polen verimi yüksektir.

21) Turunçgiller (Portakal, mandalrin, limon, greyfurt, bergamut, turunç, üç yapraklı): Yayılma alanı: Kıyı Akdeniz, Kıyı Ege ve Marmara bölgesindeki bazı yerlerde kıyı noktalanır. Çiçeklenme dönemi:20 Nisan 20 Mayıs arasında . Bal potansiyeli:3,4 gruptur. Nektarı aromatiktir.

22) Hardal (Sinapsis alba): 
Yayılma alanı: Özellikle kıyı bölgelerde yoğundur. Ancakyurdun hemen hemen her yerinde vardır. Çiçeklenme dönemi: Erken ilkbaharda başlar. En yoğun çiçek dönemi 1-30 Nisan arasındadır. Yaklaşık 1 ay kadar çiçekli kalır. Bal potansiyeli: 3.gruptur.

23) Üç gül (Trifolium spp): 
Yayılma alanı: Yurdun her tarafında olur. Çiçekleme Dönemi: Kıyı bölgelerde sarı çiçek açan yumrulu üçgüller Ocak ayından itibaren çiçeklenmeye başlar. Şubat ayı sonunda çiçeklenme sona erer. Diğer çeşitleri Nisan başından itibaren çiçeklenmeye başlarlar. Yüksek yaylalarda çiçeklenme Haziran aynın sonuna kadar sürer. Bal potansiyeli: genellikle 3.4gruptur. Normal bir polen potansiyeli vardır. Ancak kırmızı üçgül 5. gruptur.

24)Künnük, yabani sakız ağacı : 
Yayılma alanı: Kıyı Ege ve Akdeniz’dir. Çiçeklenme dönemi: 15 Nisan 5 Mayıs arasındadır. Bal potansiyeli:3.4 gruptur.Normal bir polen potansiyeli vardır. Ancak polenleri aromatiktir.

25) Isırgan (Urtica sp.) :
Yayılma alanı: Yurdumuzun her tarafında yetişir. Genellikle serin ve nemli alanlarda olur. Çiçekleme dönemi: Kıyı bölgelerde 15 Nisanda, iç kesimlerde 10 Mayısta çiçeklenmeye başlar.10 gün boyunca çiçekli kalır. Bal potansiyeli:2.3. gruptur. Polen verimi normaldir. Ancak polenlerin piyasadaki değeri yüksektir. 

26) Çeti:
Yayılma alanı: Kıyı Ege ve Akdeniz’dir. Çiçeklenme dönemi: 15 Nisan 15 Mayıs arasıdır. Bal potansiyeli: 3-4. gruptur.

27)Yonca(Medicago sativa):
Yayılma alanı:Türkiye’nin her yerinde bulunur.
Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgelerde Mayıs başında çiçeklenme başlar, yükseklerde Haziran sona kadar çiçeklenme sürer. Bal potansiyeli:2.3. gruptur.

28) Taş Yoncası (Melilotus officinalis):
Yayılma Alanı: Tüm Anadolu’da bulunur. Çiçek Dönemi: 20 Nisandan itibaren kıyı bölgelerden çiçeklenmeye başlar. Yükseklerde Temmuz ortalarına kadar sürer. Yaklaşık 20 gün çiçekli kalır. Bal Potansiyeli:3.4. gruptur

29)Oğul otu (Melisa officinalis): 
Yayılma alanı: Kıyı bölgelere yakın dere yataklarında ve bol nemli yerlerde bulunur. Çiçeklenme dönemi: Mayıs ortalarından Haziran ortalarına kadar uzar. 1200 m yüksekliklerde Haziranda son bulur. Bal potansiyeli:2.3. gruptur.Oğul otunun arıcılar için asıl önemi bal ve polen potensiyeli değildir. Oğul otunun salgıladığı koku oğlu cezbeder. Arıcılar bu otu oğul yakalamada ve kovan birleştirmede kullanırlar.

30)Yabani fesleğen (Clinopodium vulgare):
Yayılma alanı: Yurdun nemli olan her yerinde bulunur. Çiçeklenme dönemi: Mayıs ortalarında çiçeklenmeye başlar, yaklaşık bir ay kadar çiçeklenme sürer. Bal potansiyeli:2.3. gruptur. Balları aromatiktir.

31) Kuş dili (Rosmarinus officinalis):
Yayılma alanı: Yalnız kıyı bölgelerde bulunur. Çalı formundadır. Süs bitkisi olarak da kullanılır.

32)Kekik (Thymus spp) : 
Yurdumuzda bilinen 300 çeşidi vardır. Ama en yaygın olanı steplerde yetişen kır kekiğidir. Yayılma alanı: Anadolu’nun her yerinde vardır. Çiçeklenme dönemi: Çeşitlerine göre erken, ilkbahar, ilkbahar yaz ve sonbaharda çiçek açan çeşitleri vardır. Bal potansiyeli: Çeşitlerine göre ve yetiştiği alana göre biraz farklılık göstermektedir. Genellikle 5-6 gruptur. Balları oldukça aromatiktir. Çiçek balı olmasına rağmen oldukça geç donar.Kendisine has bir kokusu vardır. Halk arasında en çok aranan bal çeşididir. Kekikli bölgeler arıcılar tarafından çok tercih edilen bölgelerdir. Örnek; bize yakın bir yer olan Bozdağ yaylaları arıcılar tarafından terci edilir. Çünkü kekik çeşitleri burada mevcuttur.

33) Haşhaş (Papaversomniferum): 
Yayılma alanı: Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak, Çorum ve Balıkesir illerinde kültür bitkisi olarak kontrollü olarak izin ile yetiştirilmiş. Çiçeklenme dönemi: 10-30 Mayıs arasında çiçeklenir. Daha yüksek kesimlerde 20 Hazirana kadar çiçeklenme sürer. Bal potansiyeli: 2.3 gruptur. Polen verimi yüksektir. Polenleri tüketilince uyku getirir.

34) Ihlamur (Tilia Spp) :
Yayılma alanı: 0-800m yüksekliklerdeki nemli yerlerde yetişir. Balıkesir’de kaz dağlarında, Karadeniz kıyı şeridinde bolca bulunmaktadır. Bal potansiyeli:6. guptur. Bal kitlesi ve aroması çok yüksektir. Donma süresi uzundur. Aranılan bir bal çeşitidir.

35)Gelincik (Papaver rhoeas) :
Yayılma alanı: Ülkemizin hemen hemen her yerinde vardır. Çiçeklenme dönemi: Kıyılarda 15 Nisan’da başlar, yükseklerde Temmuz ortalarına kadar sürer. Bal potansiyeli: 2.gruptur. Polen verimi yüksektir. Ancak polenlerini tüketen insanlarda baş ağrısı yapar. 

36)Sıtma ağacı = Sulfata (Eucalyptus sp.): Kaliptos
Yayılma alanı: Ilıman bölgelerde bataklık veya taban suyu yüksek yerlerde yetişir. Çiçeklenme dönemi: 10 Mayıs 30 Mayıstır. Bal potansiyeli:3.gruptur Balları aromaktiktir.

37)İğde (Elaeagnus angustifolia) : 
Yayılma alanları: Yurdumuzun büyük bir kemsinde yetişir. Çiçeklenme dönemi: 10 Mayıs 30 Mayıstır. Yüksek kesimlerde 10 Hazirana kadar çiçeklenme sürer. Bal potansiyeli:4. gruptur. Balları aromaktiktir.

YAZ MEVSİMİNDE ÇİÇEKLENEN BALLI BİTKİLER 

1-Korunga (Onobrychis Spp): Yayılma Alanı: Anadolu’nun yüksek bölgelerinde yetişir. Doğal olarak yetişen bir yem bitkisidir. Kuraklığa dayanıklıdır. Çiftçiler tarafından yem bitkisi olarak ekilmektedir.Çiçeklenme dönemi: 15 Haziran 15 Temmuz arasındadır. Yaklaşık 25-30gün çiçekli kalır. Bal potansiyeli:3.4. gruptur. Bol çiçek açması nedeniyle iyi bir ballı bitkidir. Balları uzun süre donmaz. Lezzetlidir.

2-Deve dikeni, eşek dikeni (Onopordum bracteatum):
Yayılma alanı: Anadolu’nun her yerinde vardır. Ancak Muğla, Konya, Erzincan’da yoğun şekilde tabiatta kendiliğinden yetişir. Oldukça uzun boylu bir diken türüdür. Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgelerde 1-20 Haziran, yükseklerde 1-20 temmuzdur. Bal potansiyeli:6 gruptur. Bulundukları bölgede arılar tarafından öncelikle tercih edilir. Bir çiçek tablasında aynı anda 6-10 adet bal arısı görmek mümkündür. Balları uzun süre donmaz. Aromatiktir.

3-Böğürtlen (Rubus fruticosus L):
Yayılma alanı: Anadolu’nun her yerinde (nemli yerlerde) yetişir.Çiçeklenme dönemi:15 nisanda kıyı kesimlerde başlar isede asıl çiçeklenme yaz boyu sürer. Çok uzun bir süre çiçeklenme devam eder. Olgun meyveler bile var iken yeniden çiçeklenme sürer. Sonbaharda çiçeklenme sona erer. Bal potansiyeli:3. gruptur.

4-Orman gülü, Komar (Rhododendronsp):
Yayılma alanı: Özellikle Karadeniz’e ait bir bitkidir. Nemli ve serin orman alanlarında yetişir. Çiçeklenme dönemi: 1-30 hazirandır. Sarı, kırmızı, pembe ve beyaz renkli çiçekler açar. Bal potansiyeli:3.4. gruptur.
BALININ ÖZELLİKLERİ: Balları insanlarda tansiyon düşüklüğü yaparak zarar vermektedir. Halk arasında balları tutan bal ya da deli bal diye anılır. Bu ballardan alışık olmayanlar 1 tatlı kaşığı bile tüketmeleri tehlikeli olmaktadır. Ancak bazı Avrupa ülkeleri doktor kontrolünde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır.

5-Susam (Sesamum indicum L.):
-Yayılma alanı: Kıyı ve orta yükseklikteki arazilerde sanayi bitkisi olarak ekilir.
-Çiçeklenme dönemi: 1-30 temmuz arasındadır. Çiçeklenme döneminde sulanan susamlarda nektar verimi artar. Kır taban arazilerde yetiştirilen susamların nektar verimi azdır.
-Bal potansiyeli: 3.4. gruptur.

6-Pamuk (Gossypium hirsutum):
Yayılma alanı: Genellikle Ege ve Akdeniz kıyı ovalarında yetiştirilen bir sanayi bitkisidir. Ayrıca Kars, Iğdır gibi mikro klima olan yerlerde de yetiştirilir. Çiçeklenme dönemi: 1-30 temmuzdur. Bal potansiyeli: 2-3. gruptur. Bal kalitesi düşüktür. Polen verimi yüksektir. Ancak pamukta arılar hızla yavru üretmekte ve petek işlemektedir. Pamuk balı çok çabuk donan ballardandır.

7-Ay çiçeği (Helianthus annus):
Yayılma alanı: Özellikle Trakya’da olmak üzere yurdun her yerinde yetiştirilen bir sanayi bitkisidir. Bal potansiyeli:2-3. gruptur. Bal kalitesi düşüktür. Ancak çok çiçek olduğu için bol ürün alınır. Balları çok çabuk donar. Ayrıca ayçiçeğinde uzun süre arılar tutulursa arı aileleri zayıflar. Çiçeklerin salgıladığı yapışkan maddeler bal arılarına zarar verir.

8-Mısır (Zea mays):
Yayılma alanı: Yurdumuzun her yerinde sanayi ve yem bitkisi olarak yetiştirilir. Bazı çeşitleri de yemekliktir. Sulanabilen yerlerde daha verimli olmaktadır. Çiçeklenme dönemi:15 haziran-15 temmuz’dur. Bal potansiyeli: 3.4. gruptur. Bal aroması oldukça iyidir. Ancak çabuk donar. Polen kapasitesi oldukça iyidir. Bu dönemde arılar iyi petek işler, bol yavru yapar.

9-Karaçalı:
Yayılma alanı: Yurdumuzun her yerinde dere yataklarında bulunur. Dikenli bir çalıdır. Çiçeklenme dönemi: Kıyılarda 15 mayısta çiçeklenme başlar, yaklaşık 15 gün sürer.Ancak yükseklerde 15 haziran - 30 haziran çiçeklenir. Bal potansiyeli: 4.5. gruptur. Balı aromatiktir. Çiçeklenme döneminde yağmur yağar ise nektarı yıkanır bal verimi çok düşer.

10-Kestane (Castanea sativa):
Yayılma alanı: Denizden yüksekliği1000–1800 m arasında olan bol yağış alan kıyıya yakın dağlardaki sulak bölgelerde olur. İri ağaçlardır. Çiçeklenme dönemi:10–25 Haziran arasında çiçeklenir. Çok çiçek açması nedeniyle önemlidir. Bal potansiyeli:2.3. gruptur. Balları hafif acımtırak ve koyu renklidir. Polen verimi normaldir. Çiçeklenmeden sonra yağmur yağar ise bal verimi düşer. Sıcak ve nemli havalarda bal verimi yüksektir.

11-Hayıt (Vitex agnus):
Yayılma alanı: yurdumuzun geniş bir kısmında 1500 m yüksekliklere kadar olan dere yataklarında bulunur. Çiçeklenme dönemi:15 Haziranda başlar yaklaşık 1 ay çiçekli kalır. Bal potansiyeli:4. gruptur Balları aromatiktir. Hafif pembemsi bir bal rengi vardır.

12-Mor Diken (Centaurea depressa): Yayılma alanı: Özellikle İç Anadolu ve yaylalarda bulunur. Çiçeklenme dönemi:15 Haziran–15 Temmuz arasındadır. Bal potansiyeli:5. gruptur.

13-Geven (Astragalus spp):
Yayılma alanı: Özellikle yüksek yayla ve dağlarda olur.1500 m yüksekliğin altında pek görülmez. Çiçeklenme dönemi:1 Haziran 15 Temmuz arasında çiçeklenir. Çok çiçek açar. Bal potansiyeli: 3. gruptur. Bazı çeşitlerinde bal potansiyeli daha yüksektir.

SONBAHARDA SALGI VEYA NEKTAR VEREN BALLI BİTKİLER 

1-Çam:
Bal arıları kızılçam veya sarıçamda bulunan çam pamuklu koşnilinin sindirim artıklarından ve emgi yerlerinden çıkan çam özsuyunun yararlanarak çam balı yaparlar. Aynı koşnil fıstık çamı ve karaçamda da bulunur. Fakat bal arısı bu çamlardan yararlanmaz.
—Yayılma alanı: Halk arasında çam basrası denilen çam pamuklu koşnili ile bulaşık olan kızılçamlar genellikle Ege ve Akdeniz bölgesinde kıyı ve kıyıya yakın kesimlerdedir. Bu bölgelerinde tamamı bulaşık değildir. Yer yer Marmara bölgesinde de bulunur. En iyi verimi nemli ve sıcak yerlerde verir. Kışın karın fazla kaldığı soğuk yerlerde çam pamuklu koşnili yaşamını sürdüremez ve ölür. Böylelikle salgı verimi de biter.
—Salgı verme dönemi: Biraz nemli yüksek yerlerde bazen 20 Temmuzda salgı başlar. Taki kışın soğuk aylarına kadar devam eder. Fakat asıl verimli dönemi Eylül-Ekim aylarıdır.
—Salgı potansiyeli: Böceğin kesafeti, havadaki ısı ve nem oranı, yağış toprağın nem durumuna göre farklılık gösterir. Nemli sıcak günlerde verim yüksektir. Rüzgârlı nemsiz günlerde verim azalır. Yağmur yağdıktan sonra en az 3 gün salgı verimi olmaz. Bazen bu süre 15–30 gün uzayabilir. Bölgede yeterli arı yok ise salgı donar veya yere akar, bu durumdan sonra bal arısı yeterince yararlanmaz, verim düşer. Her Basra sezonunda 2–3 defa böcekler yer değiştirirken salgı verimi durur, daha sonra tekrar başlar.

• Çam pamuklu koşnili çamların ince dal ve sürgünlerindeki çatlamış kabukların altında yaşamlarını sürdürürler. Bulaşık ağaçlarda pamukçular görülür, böylece bulaşık bölgeleri ve çamları kolayca tanırız. Çam pamukları koşnilini yaşamına uygun yeni bir yere bulaştırmak için Nisan sonunda yerlere dökülen sarı renkli koşniler toplanır, üretilmek istenen kızılçamlı bölgeye götürülüp çamların üzerine bırakılır.
• Çam pamuklu koşnili kart ağaçlarda daha iyi gelişirler ve daha çok salgı verirler. Bütün bu faydayı sağlarken çam ağaçlarına bir zararları yoktur. 20 yılı aşkın bir süredir yaptığım gözlemde çam pamuklu koşnili ile bulaşık bölgenin çamlarında herhangi bir kuruma, duraksama gözlemedim. Çam ağ kurdunun bulaş tığı çamlar 2–3 yılda kurumaktadır. Ancak çam pamuklu koşnili ile bulaşık genç çamlar düzenli büyümektedir. Kesinlikle ağaçta bir duraksama olmamaktadır.
• Basralı bölgelerde kızılçamlar Mart ayı boyunca ve Nisan ortalarına kadar bazen salgı verirler. Halk arasında buna kızıl Basra denir. Bal arılarında yavru üretimini olumsuz etkiler.
• Çam balları yavru üretimini olumsuz etkiler. Kışın kovanlarımızı mümkünse çam balı ile geçirtmemeliyiz. Ayrıca çam bölgesinde azami 1 ay kalmalıyız.
• Çam balı üretimimiz ve ihracatımız toplam ürünlerimiz ve ihracatımızın çok büyük bir kısmını kapsar. Bu nedenle önemlidir. Ayrıca çam balının sindirimi düzenleyici bir özelliği vardır.

2-Harnup- Keçi Boynuzu (Ceratonia siliqua) : 
Yayılma alanı: Akdeniz ve Ege sahilleri. Çiçeklenme dönemi: 15 Eylül – 15 Ekim. Çok çiçek açar ve arıları yavru yapmaya teşvik eder. Polen potansiyeli iyidir. Bal potansiyeli: 4. Gruptur. Zaman zaman 5. grup olduğu olur. Balları aromatiktir. Çabuk donar.

3-Püren:
Yayılma alanı: Akdeniz, Ege ve Marmara sahillerine yakın yamaçlardır. -Çiçeklenme dönemi: 20 Eylül 10 Kasım arasında çiçeklenir. Yağışlı sonbaharlarda daha çok verimlidir. Yağışsız yıllarda pek verimli olmaz. Bal potansiyeli: 3. - 4. gruptur. Bol polen verir.Balın kendine has buruk bir tadı ve hoş bir kokusu vardır.

4-Bozot : 
Yayılma alanı: Yurdumuzun her yerinde vardır. Genellikle sürülüp nadasa bırakılan yerlerde çıkar. Çiçeklenme dönemi: 1 Eylül 15 Kasım arasındadır. Bal potansiyeli: 4. gruptur.

Arıcı 07-ANTALYA